De ‘campuskracht’ van CLIC: Maatwerk dat meebeweegt
Mulderblauw architecten is vanaf het eerste begin betrokken bij de realisatie van de City Logistics Innovation Campus (CLIC) en is mede-bedenker van de ideale samenhang binnen het ontwerp van CLIC. Hoe bereid je als architect een innovatiecampus voor op huidige en toekomstige behoeftes, met de wetenschap dat CLIC ondertussen altijd met de vraag van de community mee verandert? Directeur Robert Mulder over de grootste uitdagingen in het ontwerp.
Een stadslogistieke hub, innovatiecentrum en complete campus in één, waar verschillende partijen samenkomen om de stadslogistiek van morgen te ontwikkelen. Dat vraagt om nieuwe processen en nieuwe eisen aan gebouwen en services. Voor ervaren ontwerpbureaus Mulderblauw Architecten, Cepezed Architecten en Atelier Loos Van Vliet is CLIC kortgezegd een uitdaging, of zoals directeur van Mulderblauw Robert Mulder zegt: “Het is een ongelofelijk leuke opgave.” Het architectenbureau is gespecialiseerd in het ontwerpen van onder andere distributiecentra en hotels en heeft jarenlange internationale ervaring. Die ervaring neemt het nu mee naar CLIC. “We moeten nadenken over hoe we waarde kunnen toevoegen met ons ontwerp. CLIC staat voor samenwerking, waarbij de ‘toevallige’ ontmoeting heel belangrijk is. Dat gaat lukken met een goed ontwerp en de huidige samenwerking met onze opdrachtgever, adviseurs en betrokken marktpartijen.”
Waarom is samenhang zo belangrijk?
“CLIC zal niet alleen een meerwaarde bieden aan huurders op de campus. Dankzij de stedenbouwkundige opzet en de herkenbare architectuur zullen ook passanten en bezoekers zich prettig voelen bij CLIC. Ik hecht waarde aan rustige, samenhangende gebouwen die zich als één campus manifesteren. Op CLIC werken partijen samen. Iedereen staat in verbinding met elkaar. We willen dat de gebruiker, de bezoeker en de passant dat in één oogopslag begrijpen. Het zal terugkeren in de materiaalkeuze, de stijl en de kleurstelling.”
Hoe ontwerp je ruimtes die zowel nu als in de toekomst geschikt zijn?
“We zijn met het ontwerpteam volop in gesprek met marktpartijen, oftewel ‘meedenkers’, uit verschillende branches. Zo gaan we samen op zoek naar maatwerk, variatie en flexibiliteit binnen CLIC. Het is mogelijk om op een later moment tussenvloeren aan te leggen, bijvoorbeeld als je als huurder meer oppervlakte nodig blijkt te hebben. Afhankelijk van de functie van een gebouw kunnen we verschillende soorten rol- en dockdeuren inbouwen. Kantoorruimtes zijn te kiezen van heel klein tot groot, maar altijd volledig functioneel en gericht op het welzijn van de bewoner.”
Op welke manier maak je vervolgens optimaal gebruik van die ruimte?
“We kunnen tweelaagse ruimten aanbieden waar men bezorgbusjes op de eerste verdieping inlaadt terwijl de vrachtauto’s aan de docks op de begane grond worden gelost. Verder is het bijzonder dat we logistieke gebouwen kunnen combineren met productieruimten. Zo kunnen we echt waarde toevoegen aan de producten die hier worden aangevoerd en vervolgens in het omliggende stedelijke gebied worden bezorgd. We maken de gebouwen al klaar voor ronde twee, drie en vier, binnen een overzichtelijk ontwerp. Je kunt het modulair en adaptief bouwen noemen. Wanneer je units flexibel kunt inrichten, kun je onderdelen elders op CLIC wellicht hergebruiken.”
Hoe kan dat maatwerk er in de praktijk uit komen te zien?
“Die bouwkundige flexibiliteit is maar één onderdeel van dit bijzondere gebied. We zullen hier services kunnen aanbieden die voor individuele huurders wellicht te kostbaar zijn, maar in combinatie juist waarde toevoegen. Zo kunnen we retourgoederen centraal ontvangen, sorteren en weer terugbrengen naar het bedrijf dat eigenaar is. Je moet hierbij denken aan kratten en bakken voor goederen, maar ook aan flessen en fusten. Ook bestaat de mogelijkheid om koel- of vriesproducten centraal te ontvangen en intern naar de individuele units van bedrijven te brengen.”
CLIC heeft een oppervlakte van ruim 120.000 m2. Hoe groot is dat voor logistieke begrippen?
“Distributiecentra van grote onlineverkopers of pakketbezorgers zijn veel groter, maar hebben dan ook een andere functie. CLIC is een innovatiecampus en gaat verder dan gebruikelijke distributiecentra waar bedrijven bulkstromen opdelen in kleinere pakketstromen. Op CLIC zoeken bedrijven elkaar op om elkaar slimmer te maken, om nieuwe processen te bedenken waardoor ze kosten kunnen besparen. Voor deze grote en kleinere bedrijven samen klopt de schaal precies. Hier is het uitvinden, uitproberen en uitrollen. Dan weet je dat het werkt. Het opschalen moet daarna gebeuren op andere locaties, in Amsterdam, andere steden in Nederland of wereldwijd. CLIC is de omgeving waar men noodzakelijke vernieuwing in stadsdistributie bedenkt, test en breder uitrolt.”
Welke concrete invulling daarvan verwacht je in ieder geval op CLIC?
“Food is een hele interessante. Er zijn nu al kantoorpanden in aanbouw in Amsterdam waar een keuken voor het bedrijfsrestaurant wordt weggelaten. Personeel kan in plaats daarvan ’s ochtends een bestelling doen voor de lunch. Het bedrijf geeft dat door aan een ‘dark kitchen’ net buiten de stad. Daar bereiden koks deze lunch en verpakken die. Die lunches gaan in herbruikbare kratten mee in een elektrisch wagentje of bakfiets en wordt zo zonder loze ruimte-inname bij het kantoor afgeleverd. Dat is veel efficiënter dan ruw materiaal leveren in een grote vrachtwagen en op allerlei losse plekken in de stad, in verschillende keukens voedsel bereiden. Afvalstromen worden ook veel kleiner, want je brengt alleen de stad in wat je nodig hebt. CLIC zou de ideale locatie zijn voor centrale keukens. Daar is binnen het ontwerp dan ook rekening mee gehouden. Sterker nog, we zijn bezig om samen met marktpartijen een nieuw ontwerp, specifiek toegesneden op dit ontkoppeld koken vorm te geven.”
Een aspect van stadslogistiek is het zogenaamde ‘crossdocking’. Wat is dat precies?
“Crossdocking is in de basis goederen halverwege overhevelen naar een ander vervoersmiddel of bedrijf, bijvoorbeeld van een pallet in een grote vrachtwagen tot losse pakketjes die met busjes de stad in kunnen. Dat gebeurt meestal op hele grote terreinen op de begane grond, maar op CLIC onderzoeken we of we dat slimmer en sneller kunnen doen, bijvoorbeeld met tweelaagse gebouwen. Kleine voertuigen en goederen kunnen eenvoudig naar boven om zo efficiënt te worden overgeplaatst, maar we kijken bijvoorbeeld ook naar ‘crossdocking-as-a-service’. Waarom een hele hal huren als je slechts een perron nodig hebt om een paar uur per dag je goederen over te slaan?”
Een ander onderdeel binnen het ontwerp van CLIC is het groene karakter. CLIC bestaat ook voor een belangrijk deel uit logistiek terrein. Hoe zorg je dan als architect dat het geheel binnen de omgeving past?
“Vergeleken met de meeste logistieke gebieden is CLIC niet zo groot. Woonwijk Quatrebras vanaf de oostkant kijkt uit op de campus; echt een groene omgeving met water, bomen en een landschap. Aan de noordkant, op de oude A9, wordt een langgerekt park met paden aangelegd, met daarnaast transparante bebouwing waarin mensen werken. De laadplaatsen zijn aan de zuidkant omsloten door een groene zoom. Langs de enige weg waar gesloten gevels in het oog zouden springen, de s106, krijgen de gevels een levendig karakter, bijvoorbeeld met natuurlijke begroeiing.”
Is invulling geven aan een dergelijk terrein een uitdaging voor een architect?
“We hebben geluk dat de opdrachtgever en de gemeente zo goed meedenken. Dat scheelt heel veel. Marktpartijen zijn enthousiast. Op uitnodiging denken ze volop mee. De hele energie rond het project is inspirerend. De gemeente ziet de kansen van CLIC en ondersteunt ons waar dat kan om zo een bijdrage te leveren aan een veel duurzamere stadslogistiek in de toekomst.”
Wat maakt CLIC in jouw ogen uniek?
“CLIC is een opgave voor ons als architect waar geen vastomlijnd programma van eisen voor bestaat. Het is een constant onderzoek naar hoe we de toekomstige gebruikers op een inspirerende manier kunnen bedienen, binnen de vastgestelde ruimtelijke kaders. Het is heel bijzonder dat deze logistieke campus ruimte biedt aan bedrijven die logistieke diensten verlenen of werken aan innovaties. Van software, betere bakfietsen tot slimmere geautomatiseerde interne distributie. Dat zorgt ervoor dat hier een mix van mensen zal werken die elkaar straks op het centrale plein van de campus kan ontmoeten, inspireren en weer verder brengen. CLIC is echt uniek in het bij elkaar brengen van mensen die van elkaar kunnen leren om de leefbaarheid van onze steden te vergroten.”